Deze tekst is een waardevolle bijdrage van een Belgisch-Nederlandse sympathisant van de B.U.B.. Wij hebben er enkele commentaren tussen haakjes bijgeschreven.
Vooraf:
In mei 2008 alweer, schreef de Nederlandse populist Geert Wilders dit artikel tegelijkertijd in de Nederlandse NRC-Handelsblad en De Morgen. In het artikel (zie link) pleit Wilders voor een samengaan van Nederland en het zogenaamde “Vlaanderen”. Hiervoor gaf de extremist een aantal historische redenen die dermate krankzinnig waren dat het mij inspireerde tot een artikel in de vorm van een open brief. Omdat een samengaan van Vlaanderen met Nederland automatisch het einde van België impliceert, dacht ik er goed aan te doen de B.U.B. mijn artikel van een aantal jaren geleden niet te onthouden.
‘Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen’. Dit citaat wordt aan Voltaire toegeschreven. Ik zou het graag op jou van toepassing verklaren. Je historisch gemotiveerde artikel over de “hereniging” van “Vlaanderen” en Nederland in de Nederlandse NRC en de Belgische De Morgen, is echter zo’n flauwekul dat ik daarover twijfel.
De helft van je artikel beslaat een opsomming van wapenfeiten uit de periode van de Nederlandse Opstand [jaren 1580]. Daarbij wek je de indruk dat dit gebied toen al zo’n beetje één en ondeelbaar was. Niets is minder waar. Het gebied dat tegenwoordig ruwweg België, Nederland en Luxemburg omvat, bestond ten tijde van de Opstand nog maar zeer kort. Pas in 1543 wist Karel V door de verovering van Gelre ‘de Nederlanden’ onder zijn heerschappij te brengen. Het enige dat het uitgestrekte gebied bond, was de ‘personele unie’ onder Karel V. Het volk had hierin niets in te brengen. Jij verwijst dus naar een gemeenschappelijk verleden dat alleen tot stand kwam door de dwingelandij en machtswellust van een vorst. Als je dat wil, van mij mag je. Maar zeg dat dan ook en verdraai niet de feiten.
[Toch is het zo dat de vorming van de Belgische protonatie begon in de 15de eeuw, al geschiedde dit niet door een democratisch proces in de moderne zin van het woord. Wél dienden de Bourgondische en later de Habsburgse vorsten rekening te houden met de lokale rechten. Zij waren geen koning of keizer der Nederlanden, wel hertog van Brabant, graaf van Vlaanderen, graaf van Namen enz. Na 1585, dus na de scheuring van de Nederlanden kwam de Belgische protonatie in een stroomversnelling; gaandeweg ontwikkelde zich ook een proto-nationaal “zuid-Nederlands” bewustzijn. De auteur stelt het te scherp wanneer hij enkel gewag maakt van een “personele unie” als bindmiddel. De pragmatieke Sanctie, die de Nederlanden in 1549 verenigde – onder Karel V – maakte van deze landen een één-en-ondeelbaar geheel. Dat verklaart dat uit deze federatie later de Belgische natiestaat zou ontstaan.]
Inderdaad beschouwde Oranje de feitelijke deling door de Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht [1579] als een persoonlijke nederlaag. Maar de belangrijkste Vlaamse [maar ook sommige Henegouwse en Brabantse] steden waren wel toegetreden tot de Unie van Utrecht. In tegenstelling tot wat jij beweert, aarzelde Oranje met zijn adhesiebetuiging omdat hij ook graag het zuidelijke gedeelte in het huidige “Wallonië” en Frankrijk [de schrijver bedoelt: het hele graafschap Henegouwen en Namen; het prinsbisdom Luik – d.i. de huidige provincies Luik en Limburg vormden een aparte entiteit, terwijl Luxemburg, maar ook Namen en het meest oostelijke deel van Brabant stevig in Spaanse handen waren] erbij had gehad. Als jij in de voetsporen van Willem de Zwijger wil treden, pleit je dus voor een verenigd België en Nederland [en Luxemburg]. Van mij mag je. Maar zeg dat dan, en verdraai niet de feiten.
Jij noemt hem trouwens ‘Willem de Zwijger’. Mooie bijnaam, zeker blijven gebruiken. Maar in plaats daarvan had je ‘m ook Willem van Oranje mogen noemen, naar zijn belangrijkste prinsentitel van het prinsdom Orange in Zuid-Frankrijk. Ook herenigen neem ik aan? En Hoorne had je ook Montmorency kunnen noemen, de meer gangbare naam onder historici. Montmorency ligt bij Parijs. Erbij trekken dus? Of dat ik daar niet eerder aan heb gedacht: Willem was ook nog graaf van Nassau en zelfs van Katzenelnbogen, beide in het Rijnland. Bijvoegen maar? Dat begint al aardig op de door jou zo verfoeide Europese Unie te lijken. Je trekt historische parallellen. Van mij mag je, geen probleem. Maar wees dan wel consequent en verdraai niet de feiten.
Je zegt overigens niets over het prinsbisdom Luik. Grote delen van België en de Nederlandse provincie Limburg behoorden tot dit gebied. Het prinsbisdom speelde geen enkele rol in de Nederlandse Opstand. Op basis van welke door jou genoemde historische banden zou dit gebied dan toch met die herenigde Nederlanden moeten samengaan?
Je maakt in je artikel een sprong naar 1830, en ik spring even mee. Je noemt de afscheiding van ‘het gedrocht België’ een historische blunder, verzonnen door buitenlandse diplomaten. Maar goed dat je politicus bent geworden, en geen historicus. De Belgische Opstandelingen hebben namelijk moeten praten als Brugman om een onafhankelijk België te mógen oprichten van de grootmachten [in feite hebben ze het onafhankelijke België gewoon opgericht, de grootmachten hebben er zich uiteindelijk bij moeten neerleggen]. Engeland had een hekel aan allerlei opstandig gespuis, “n’importe” waar ze ook tegen in opstand kwamen. Hooguit bezag het de gedeelde Nederlanden positief vanwege de concurrentie in de handel. Frankrijk wilde op zijn minst een deel van België inpalmen, Pruisen en Rusland zagen liever een verenigd Nederland als buffer tegen Frankrijk. Dat [het Koninkrijk] België toch werd gesticht, kwam omdat geen enkele grootmacht er een Europese oorlog voor over had. Over de eenheid van België na de omwenteling valt veel te zeggen. Jouw visie van België als ‘product van de elite’ raakt echter kant noch wal omdat je de massa van brave katholieken uitsluit. De rooms-katholieke clerus was namelijk allerminst ingenomen met de protestantse Willem I, en juist het samengaan van de katholieken en de elite van liberalen maakte de Omwenteling mogelijk. Als er al blunders zijn begaan, zijn die vooral te zoeken bij de rigide opstelling van Willem I zelf. Het verzet tegen zijn taalpolitiek was in het zuiden vrij algemeen [maar wel overschat in de historiografie als factor die de Belgische revolutie in de hand werkte]. Bijvoorbeeld in de toen nog ongedeelde provincie Limburg (jouw en mijn provincie overigens) sprak men veel Frans. In je eigen Venloos dialect zitten ontelbare Franse woorden die daaraan nog herinneren. [Tot diep in de twintigste eeuw was Limburg inderdaad veel meer op Luik dan op Brussel gericht, reden waarom de Vlaamse Beweging er pas laat zou doorbreken. Tot op vandaag zijn de sociaal-culturele netwerken tussen beide provincies zeer sterk vervlochten]
Je surft verder naar de Eerste Wereldoorlog. Vreemd dat je juist die oorlog als voorbeeld neemt in een artikel dat over een hereniging gaat. De Eerste Wereldoorlog zit niet in het Nederlandse collectieve geheugen. [dat het Grootneerlandisme, i.e. een vereniging van “Vlaanderen” en Nederland, een stroming waar Wilders deel van uitmaakt, door de Duitsers in het leven is geroepen, is ook een blinde vlek in het Nederlandse collectieve geheugen. Een aantal door Duitsland gefinancierde Nederlanders speelde een belangrijke rol in de Duitse ‘Flamenpolitik’ en figuren uit de Nederlandse adel, het Nederlandse leger en de mercantiele kringen waren zeer pro-Duits. Tijdens de oorlog steunden ze het streven naar een “Groot-Nederland als vazalstaat in de Duitse invloedssfeer. Na de oorlog zetten ze hun activiteiten verder, al gingen ze op zoek naar andere bondgenoten, zo bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. De lijn loopt tot op vandaag door. ] Dat is juist een groot verschil tussen beide landen. Je bemoeit je vervolgens met zaken die je niet aangaan, en waar je bovendien geen verstand van hebt. De discussie over die oorlog is in België nog steeds zeer actueel, en met name in de taalstrijd wordt ze telkens weer gevoerd. Daar heb jij waarschijnlijk ook je plattitude van de Vlaamse soldaat die sneuvelde vanwege de Franse bevelen vandaan. Dat is een mythe die door de Vlaamse historica Sophie de Schaepdrijver al jaren geleden is ontmaskerd. De mythe doet onrecht aan de gruwelijke dood die velen in de modder van de westhoek stierven. En jij voegt je klakkeloos in die zienswijze. Door met name dit punt schurk je vervaarlijk dicht aan tegen het Vlaamse rechts-extremisme. Voor mij is het al van den beginne duidelijk dat je een rechts-extremist bent. Maar nu lijk je daar zelf ook voor uit te komen. Van mij mag je, ik gun het je. Maar zeg dat dan, en verdraai niet de feiten.
De historie is een rafelig gobelin, in mist gehuld. Een hereniging op historische gronden, sluit het Franstalige gedeelte automatisch in. En andere delen weer uit. Zo werkt dat nu eenmaal. Nuance is het kenmerk van de historicus. Jij bent een verklaard tegenstander van de nuance. Van mij mag je, maar bemoei je dan niet met geschiedenis.
Je toetert je lofzang op de [zogenaamde] hereniging nog even verder, en gaat compleet voorbij aan het feit dat alleen een verwaarloosbare minderheid van Vlaamse [i.e. Vlaams-nationale] rechts extremisten dit soort ideeën koestert. Zelfs die-hard separatisten willen geen eenheid met Nederland. Ze staan een onafhankelijk Vlaanderen in een sterke Europese Unie voor [dat laatste zeggen ze wel, maar menen ze niet, ze willen vooral géén Europese superstaat wel een Europa der “volkeren” als vrijblijvende verdragsbond].
En dat laatste wil jij weer niet. In het beste geval gaat de zinsnede op die ik laatst ergens las: ‘Nederland houdt van de Vlamingen, maar respecteert ze niet. Vlamingen respecteren de Nederlanders, maar ze houden niet van ze’. Niet echt een stevig uitgangspunt voor een [zogenaamde] hereniging, lijkt mij. Om de al dan niet vermeende arrogantie van de ‘Hollanders’ staat geen enkele “Vlaming” te springen.
De pastoor van Venlo schreef in de woelige augustusdagen van 1830 in zijn dagboek: ‘on voulait du repos’, men wilde rust. Misschien slaan die wijze woorden van je historische stadsgenoot wel op jou.
Hugo Luijten is docent geschiedenis aan de Fontys Lerarenopleiding Tilburg, en woont in Antwerpen.
